- Trong những năm gần đây, tình hình dịch bệnh truyền nhiễm do muỗi truyền tại nhiều quốc gia, trong đó có Việt Nam, đang diễn biến ngày càng phức tạp. Bên cạnh bệnh sốt xuất huyết Dengue vốn đã quen thuộc, một bệnh truyền nhiễm khác – Chikungunya – đang nổi lên như một mối đe dọa sức khỏe cộng đồng. Bệnh do virus Chikungunya gây ra, lây truyền qua muỗi Aedes aegypti và Aedes albopictus – những loài muỗi cũng chính là tác nhân truyền bệnh sốt xuất huyết và Zika.
- Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) đã ghi nhận nhiều đợt bùng phát Chikungunya tại khu vực Đông Nam Á, Nam Á, Châu Phi, và các quốc đảo Thái Bình Dương. Tại Việt Nam, tuy số ca bệnh được phát hiện chưa nhiều, nhưng nguy cơ dịch xâm nhập và lan rộng là hiện hữu, đặc biệt khi khí hậu nhiệt đới nóng ẩm, giao thương, du lịch quốc tế gia tăng và tập quán sinh hoạt của người dân còn tạo điều kiện cho muỗi phát triển.
- Chính vì vậy, việc tăng cường tuyên truyền, phổ biến kiến thức, hướng dẫn phòng, chống dịch bệnh Chikungunya là vô cùng cần thiết, không chỉ cho người dân mà còn cho cán bộ, viên chức, lực lượng y tế để kịp thời phát hiện, xử trí và giảm thiểu tác hại của dịch bệnh.
TỔNG QUAN VỀ BỆNH CHIKUNGUNYA
1. Nguyên nhân gây bệnh
Bệnh Chikungunya do virus Chikungunya (CHIKV) thuộc họ Togaviridae, chi Alphavirus gây ra. Virus này được truyền sang người chủ yếu qua vết đốt của muỗi nhiễm bệnh, đặc biệt là muỗi vằn Aedes aegypti và Aedes albopictus.
2. Đặc điểm lây truyền
-
Nguồn bệnh: Người bị nhiễm virus Chikungunya.
-
Trung gian truyền bệnh: Muỗi Aedes cái hút máu người bệnh trong giai đoạn virus có trong máu, sau đó truyền sang người lành khi đốt.
-
Thời gian ủ bệnh: Thường từ 3–7 ngày (có thể 2–12 ngày).
-
Khả năng lây lan: Dễ xảy ra ở khu vực có mật độ muỗi cao, điều kiện vệ sinh môi trường kém, khí hậu nóng ẩm, mưa nhiều.
3. Triệu chứng lâm sàng
Bệnh Chikungunya có biểu hiện khá giống với sốt xuất huyết Dengue và Zika, gây khó khăn cho chẩn đoán ban đầu. Triệu chứng thường gặp:
-
Sốt cao đột ngột (trên 38,5°C).
-
Đau khớp dữ dội (đặc biệt ở bàn tay, cổ tay, đầu gối, mắt cá).
-
Đau cơ, đau đầu, mệt mỏi.
-
Phát ban da.
-
Một số trường hợp có buồn nôn, nôn ói, sưng hạch bạch huyết.
Triệu chứng đau khớp có thể kéo dài nhiều tuần đến vài tháng, ảnh hưởng nghiêm trọng đến khả năng lao động và sinh hoạt.
4. Biến chứng
-
Viêm khớp mạn tính.
-
Biến chứng thần kinh (viêm não, viêm màng não).
-
Biến chứng ở mắt (viêm màng bồ đào, viêm kết mạc).
-
Nguy hiểm với người già, trẻ nhỏ, phụ nữ mang thai và người có bệnh nền.
Hiện nay chưa có vắc-xin phòng bệnh và chưa có thuốc đặc trị, việc điều trị chủ yếu là hỗ trợ, giảm triệu chứng.
THỰC TRẠNG VÀ NGUY CƠ BÙNG PHÁT TẠI VIỆT NAM
1. Thực trạng thế giới và khu vực
Theo WHO, từ năm 2004 đến nay, Chikungunya đã bùng phát ở hơn 110 quốc gia và vùng lãnh thổ. Năm 2024, một số nước trong khu vực Đông Nam Á như Thái Lan, Malaysia, Indonesia đã ghi nhận hàng ngàn ca bệnh.
2. Tình hình tại Việt Nam
-
Việt Nam hiện đã có các yếu tố thuận lợi cho bệnh xâm nhập:
-
Khí hậu nhiệt đới nóng ẩm, mưa nhiều.
-
Mật độ dân cư cao ở đô thị.
-
Nhiều nơi tồn đọng nước, rác thải tạo môi trường sinh sản cho muỗi.
-
Giao lưu du lịch – thương mại quốc tế mạnh.
-
Dù số ca bệnh chưa nhiều, nhưng sự hiện diện của muỗi Aedes trên khắp cả nước khiến nguy cơ bùng phát dịch luôn hiện hữu.
BIỆN PHÁP PHÒNG, CHỐNG BỆNH CHIKUNGUNYA
1. Nguyên tắc chung
-
Không để muỗi sinh sản: Loại bỏ nơi đọng nước.
-
Ngăn muỗi đốt người: Sử dụng các biện pháp bảo vệ cá nhân.
-
Phát hiện sớm – điều trị kịp thời: Đến cơ sở y tế khi có triệu chứng nghi ngờ.
-
Truyền thông rộng rãi: Nâng cao nhận thức cộng đồng.
2. Biện pháp cụ thể
a) Biện pháp cho cộng đồng
-
Vệ sinh môi trường:
-
Thu gom, xử lý rác thải.
-
Úp các dụng cụ chứa nước khi không dùng.
-
Thường xuyên thay nước bình hoa, chậu cảnh.
-
Thả cá bảy màu vào bể nước để diệt lăng quăng.
-
Bảo vệ cá nhân:
Tích cực tham gia các chiến dịch diệt lăng quăng do địa phương tổ chức.
b) Biện pháp cho cán bộ y tế
V. VAI TRÒ CỦA CÁN BỘ, VIÊN CHỨC TRONG PHÒNG CHỐNG CHIKUNGUNYA
Cán bộ, viên chức, đặc biệt là nhân viên y tế, là lực lượng nòng cốt trong:
-
Tiếp nhận thông tin và phát hiện sớm ca bệnh.
-
Tuyên truyền, vận động nhân dân thực hiện vệ sinh môi trường.
-
Hướng dẫn kỹ thuật diệt lăng quăng, diệt muỗi.
-
Báo cáo kịp thời các ca bệnh nghi ngờ cho tuyến trên.
Ngoài ra, cán bộ tại các cơ quan, trường học, doanh nghiệp cũng cần:
-
Duy trì nơi làm việc sạch sẽ, không đọng nước.
-
Tham gia chiến dịch tổng vệ sinh hàng tuần.
-
Nêu gương cho cộng đồng trong việc tự bảo vệ bản thân và gia đình.
VI. CHIẾN DỊCH TUYÊN TRUYỀN – HUY ĐỘNG TOÀN DÂN
Để công tác phòng chống bệnh Chikungunya đạt hiệu quả, cần triển khai đồng bộ:
-
Tuyên truyền đa phương tiện: Báo chí, truyền hình, đài phát thanh, mạng xã hội.
-
Tài liệu trực quan: Tờ rơi, áp phích, banner, infographic dễ hiểu.
-
Sự kiện cộng đồng: Ngày hội vệ sinh môi trường, chiến dịch diệt lăng quăng.
-
Lồng ghép giáo dục: Đưa kiến thức phòng chống bệnh vào trường học, sinh hoạt đoàn thể.
VII. KẾT LUẬN – HÀNH ĐỘNG NGAY, ĐỪNG ĐỂ DỊCH LAN RỘNG
Chikungunya tuy mới xuất hiện ở một số quốc gia lân cận, nhưng nguy cơ xâm nhập và bùng phát tại Việt Nam là có thật. Với đặc điểm lây truyền nhanh, chưa có vắc-xin và thuốc đặc trị, việc phòng bệnh là biện pháp duy nhất hiệu quả nhất hiện nay.
Mỗi cán bộ, viên chức, mỗi người dân cần:
Hãy biến khẩu hiệu "Không có lăng quăng, không có muỗi – Không có Chikungunya" thành hành động thường ngày, để bảo vệ bản thân, gia đình và cộng đồng.